Τα νεογιλά δόντια είναι η πρώτη γενιά δοντιών που εμφανίζονται στο στόμα. Η νεογιλή (παιδική) οδοντοφυία ξεκινά την εμφάνιση της γύρω στον 6ο μήνα από τη γέννηση και ολοκληρώνεται στην ηλικία των 2 1/2 χρόνων περίπου. Τα νεογιλά δόντια είναι συνολικά είκοσι. Δέκα στην άνω και δέκα στην κάτω γνάθο και είναι μικρότερα από τα μόνιμα δόντια, επειδή οι γνάθοι των μικρών παιδιών είναι μικρότερες.
Η σημασία των νεογιλών δοντιών είναι μεγάλη τόσο για τη σωστή ανάπτυξη του στοματογναθικού συστήματος του παιδιού, όσο και για την μάσηση της τροφής , την επικοινωνία, αλλά και την εμφάνιση. Επίσης – κι αυτό είναι κάτι που πολύς κόσμος αγνοεί – είναι απολύτως απαραίτητα για τη διατήρηση του χώρου για την ομαλή ανατολή των μόνιμων δοντιών.
Για όλους αυτούς τους λόγους, τα νεογιλά δόντια έχουν ιδιαίτερη σημασία, γι᾽αυτο και η συχνή επίσκεψη στον οδοντίατρο, η σωστή διατροφή και η διατήρηση ενός καθαρού στόματος είναι οι μοναδικές πρακτικές συμβουλές που βοηθούν τη ζωή των δοντιών και των ούλων. Είναι απαραίτητο στα παιδιά με μεικτό φραγμό να γίνεται φθορίωση κάθε 6 μήνες καθώς επίσης και επικαλύψεις στα μόνιμα πίσω δόντια.
Μόνιμα δόντια
Από τον 6ο χρόνο της ζωής τα νεογιλά δόντια αντικαθίστανται σταδιακά από τα μόνιμα δόντια, τα οποία αποτελούν τη δεύτερη και τελευταία γενιά δοντιών. Η ολοκλήρωση της μόνιμης οδοντοφυίας γίνεται με την εμφάνιση των δευτέρων γομφίων περίπου στο 12ο με 13ο έτος της ηλικίας. Στη φάση αυτή τα μόνιμα δόντια είναι 28. Να μην ξεχνάμε όμως ότι ακολουθεί και η εμφάνιση των τρίτων γομφίων (που ονομάζονται φρονιμίτες) περίπου σε ηλικία 17 ως 20 ετών. Τότε ο συνολικός τους αριθμός είναι 32, δεκαέξι στην άνω και άλλα τόσα στην κάτω γνάθο. Ανάλογα με το σχήμα και τη χρησιμότητά τους τα δόντια χωρίζονται σε τομείς (κοπτήρες), κυνόδοντες, προγομφίους και γομφίους.
Φρονιμίτες ή τρίτοι γομφίοι
Αποτελούν τα τελευταία προς τα πίσω δόντια της μόνιμης οδοντοφυΐας. Οι φρονιμίτες εμφανίζουν συχνά μύλη και ρίζα άτυπης μορφολογίας. Οι φρονιμίτες ανατέλλουν φυσιολογικά μετά την ηλικία των 16 – 18 ετών, ορισμένες φορές ωστόσο δεν ανατέλλουν καθόλου και παραμένουν έγκλειστοι λόγω έλλειψης χώρου για την ανατολή τους, οπου και χρειαζονται χειρουργικη αφαιρεση. Επίσης πολλες φορες παρατηρείται σε εγκλειστους ή ημι-έγκλειστους φρονιμίτες φλεγμονή στην περιοχή του ούλου που τους καλύπτει η οποία ονομάζεται περιστεφανίτιδα. Πολλές φορές μπορεί να μην υπάρχουν καθόλου φρονιμίτες στη μόνιμη οδοντοφυΐα.
Περιστεφανίτιδα
Είναι η συχνότερη αιτία εξαγωγής ενός έγκλειστου φρονιμίτη. Αποτελεί φλεγμονή του ούλου που καλύπτει τον έγκλειστο ή ημι-έγκλειστο φρονιμίτη. Η φλεγμονή προκαλείται από μικροοργανισμούς που εισβάλλουν στον περιοδοντικό θύλακο μεταξύ του φρονιμίτη και του δεύτερου γομφίου. Τα συμπτώματα μπορεί να ποικίλουν ανάλογα με την βαρύτητα. Ο πόνος είναι το συνηθέστερο σύμπτωμα ενώ μπορεί να συνοδεύεται από επιπλέον δυσάρεστες καταστάσεις όπως τρισμό, πυρετό, λεμφαδενίτιδα, οίδημα της παρειάς, απόστημα κ.α.
Η περιστεφανίτιδα αντιμετωπίζεται αρχικά με συντηρητική θεραπεία όπως καθαρισμός του περιοδοντικού θυλάκου ή χορήγηση αντιβίωσης σε περίπτωση βαρύτερων συμπτωμάτων. Η οριστική θεραπεία έγκειται στην εξαγωγή του υπαίτιου φρονιμίτη.
